Osoby

KLIMCZAK Ambroży (18 grudnia 1914 Straconka koło Bielska na Śląsku – 8 sierpnia 1985 Kraków),

aktor. 

Był synem Ambrożego Klimczaka i Marii z Chrobaków; po raz pierwszy ożenił się w 1940, jego drugą żoną była Irena z domu Czuba, urzędniczka (ślub w 1963 w Krakowie). Z powodu biedy w rodzinnym domu, musiał wcześnie łączyć naukę z pracą zarobkową. We wsi Straconka zorganizował amatorskie koło teatralne, a w 1934–39 był w Bielsku aktorem amatorskiej Sekcji Dramatycznej Towarzystwa Teatru Polskiego oraz działaczem Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego. Lata II wojny światowej przeżył jako robotnik w cegielni Stare Stawy koło Oświęcimia i w fabryce obuwia Baty w Chełmku. 

W pierwszej połowie sezonu 1945/46 nadal grał w Bielsku w przedstawieniach Sekcji Dramatycznej na scenie Teatru Polskiego, a w styczniu 1946 rozpoczął pracę w administracji Teatru Polskiego pod dyrekcją Stanisława Kwaskowskiego. W 1947 w Łodzi przystąpił do aktorskiego egzaminu eksternistycznego, ale uzyskał prawo współpracy tylko na trzy miesiące; został wtedy aktorem teatru bielskiego. Pełne uprawnienia zawodowe przyznano mu po egzaminie w 1949 w Warszawie. W Teatrze Polskim w Bielsku i Cieszynie pracował do końca sezonu 1948/49, potem przeniósł się z Kwaskowskim do Teatru Wybrzeże w Gdańsku, gdzie grał w sezonach 1949/50 i 1950/51, ale już od 1 maja 1951 był w zespole Teatrów Dramatycznych w Krakowie. Od sezonu 1954/55 do 30 maja 1985, to jest do przejścia na emeryturę, był stale aktorem Teatru im. Słowackiego w Krakowie. 

W Bielsku występował w 1948 np. jako Bobczyński (Rewizor) i Podkolesin (Ożenek), a w 1949 jako Papkin (Zemsta) i Tobiasz Czkawka (Wieczór Trzech Króli). W Gdańsku Malwina Szczepkowska pisała o nim: „aktor ambitny i sumienny”, który wyróżnił się według niej zwłaszcza jako Podkolesin (1949) –

dyskretnie zabawny, bez szarży, bardzo ludzki, zresztą bardzo przystający do roli całą swoją posturą dobroduszną i ociężałą,

także doskonały Rzecznicki (Fantazy, 1950) oraz w zagranym dowcipnie „kapitalnym epizodziku” Pana Zgody (Świętoszek, 1951); Zbigniew Herbert chwalił jego Rycerza Władysława w Barberynie (1950), też epizodyczną, ale „świetną rolę, soczystą szekspirowsko”. 

Ponadto grał też w Teatrze Wybrzeże np.: Gremia (Poskromienie złośnicy, 1949), Hoppego (Niemcy, 1950). W Krakowie, gdzie Bronisław Dąbrowski określił go jako

bardzo zdolnego aktora, o dużej użyteczności charakterystycznej,

występował przeważnie w niewielkich rolach, choć niekiedy zdarzały się też większe. Warto wymienić takie, jak: Lefort (Kruki, 1952), Mularz 1 (Zemsta, 1952 i 1954), ponownie Rzecznicki (Fantazy, 1954), Sędzia (W małym domku, 1955), Żyd (Wesele, 1956), Bartolo (Cyrulik sewilski, 1959), Oront (Szkoła żon, 1960), Ojciec (Kuglarze, 1960), Grzegorz (Damy i huzary, 1961), Milewski (Żabusia, 1965), Dyrektor Teatru Niezależnego (Pamiątkowa fotografia, 1967), Stary sługa (Pierścień wielkiej damy, 1967), Ojciec (Wesele, 1973), Ojciec Solwejgi (Peer Gynt, 1975), Paramonow (Bałałajkin i spółka, 1978), Fortynbras (Król IV, 1979), Hieronim (Pierwszy dzień wolności, 1980), Kapłan Heliogabala (Irydion, 1983). 

Gościnnie w Teatrze Ziemi Krakowskiej w Tarnowie zagrał Lenina (Szósty lipca, 1970), Joego Kellera (Wszyscy moi synowie, 1971) i Horodniczego (Rewizor, 1972). Grał wiele ról w Teatrze Polskiego Radia, w latach 70. i 80. zagrał w kilku filmach fabularnych, występował też w spektaklach Teatru TV. Tabl. 23. 

Bibliografia

Almanach 1984/85; Dąbrowski: Na deskach t. 3; Grodziska: Theatri decor, Linert: T. w Bielsku-Białej 1945–2000; Poskuta-Włodek; Szczepkowska: 20 lat t. na Wybrzeżu; Dz. Pol. 1985 nr 186; Echo Krak. 1985 nr 116; Gaz. Krak. 1985 nr 185; Panorama 1982 nr 9 (il.); Sł. Powsz. 1950 (1 XI; Z. Herbert); Akta (fot.), ZASP; Programy i wycinki prasowe, IS PAN; Almanach 1944–59; www.encyklopediateatru.pl; Inf. Żony, Ireny Klimczak. 

Ikonografia

J. Żebrowski: K. jako Lefort (Kruki), karyk., rys., repr. Echo Krak. 1953 nr 24; Fot. – Bibl. Jagiell., IS PAN, ITWarszawa, Stary T. Kraków.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.

Biogram w Almanachu Sceny Polskiej

Ambroży Klimczak (18 XII 1914 Straconka k. Bielska-Białej - 3 VIII 1985 Kraków), aktor. Przed wojną był działaczem Bielskiego Tow. Teatru Polskiego, TURu oraz organizatorem amatorskiego zespołu teatr, w Straconce. Po wojnie założył pierwszy t. ochotniczy w Bielsku-Białej. W 1947 zdał eksternistyczny egzamin ZASPu i został zaangażowany przez Stanisława Kwaskowskiego do zespołu T. Polskiego w Bielsku-Białej. Pierwsze jego role na scenie zawodowej to m.in. Bobczyński w "Rewizorze" i Podkolesin w "Ożenku" Gogola, Fred w "Pigmalionie" Shawa, Wicherkowski w "Domu otwartym" Bałuckiego, Papkin w "Zemście" Fredry i Tobiasz Czkawka w "Wieczorze Trzech Króli" Shakespeare'a. W 1949 wraz z Kwaskowskim przeszedł do T. Wybrzeże w Gdańsku i w zespole tego t. pozostał dwa sezony, grając m.in. Rzecznickiego w "Fantazym" Słowackiego, Majcherka w "Królowej przedmieścia" Krumłowskiego. W l. 1951-85 był aktorem T. im. Słowackiego w Krakowie. Grał tu m.in. Bakina ("Talenty i wielbiciele" Ostrowskiego), Milewskiego ("Żabusia" Zapolskiej), Ojca ("Wesele" Wyspiańskiego), Anzelma ("Dyliżans" Fredry), Fortynbrasa ("Król IV" Grochowiaka). Gościnnie występował w T. Ziemi Krakowskiej w Tarnowie: Lenin ("Szósty lipca" Szatrowa, 1970), Joe Keller ("Wszyscy moi synowie" Millera, 1971), Horodniczy ("Rewizor" Gogola, 1972). 1 VI 85 przeszedł na emeryturę. Źródło: Almanach sceny polskiej 1984/1985. Tom XXVI. Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe - Warszawa 1989.