Osoby

JANUSZKOWSKI Cyryl (24 maja 1904 Orany na Wileńszczyźnie – 2 maja 1988 Białystok),

tancerz, choreograf. 

Był synem pułkownika sztabu generalnego w Petersburgu, Grzegorza Januszkowskiego i Ludmiły z domu Gerberstein; mężem tancerki Tamary Lisieckiej (1912–1981); ojcem choreografa Piotra Januszkowskiego. Wstąpił do Korpusu Kadeckiego im. Suworowa w Warszawie; naukę, na skutek wybuchu I wojny światowej, kontynuował potem w Białej Cerkwi w Jugosławii. W 1923 zaczął studia na wydziale leśnym na Uniwersytecie w Zagrzebiu, ale po roku przerwał; za namową Margarity Froman, solistki Królewskiej Opery Narodowej w Zagrzebiu, wstąpił do szkoły baletowej przy tym teatrze i uczył się pod jej kierunkiem. Później brał lekcje tańca u Nikołaja Legata w Paryżu. W 1928 tańczył w duecie z Froman w Operze w Belgradzie, w 1928–29 występował w teatrach operowych w Bratysławie i Pradze, w ostatnim zespole baletowym Siergieja Diagilewa, w 1930 w Wiedniu i Barcelonie (tu w zespole pod kierownictwem Bronisławy Niżyńskiej). 

W 1930 wrócił do Polski; starał się o zaangażowanie do Teatru Wielkiego w Warszawie, ale go nie przyjęto i występował w rewiowym teatrze Morskie Oko, m.in. w duecie z Miłą Kołpikówną. W 1931 z grupą artystów pod kierownictwem Aleksandra Zelwerowicza wyjechał do Wilna i pracował tam do 1934; był kierownikiem baletu w Teatrze na Pohulance, opracował choreografię do przedstawienia Miriam (premiera 19 grudnia 1933), a 31 grudnia tego roku wystąpił w rewii noworocznej. Uczył w Hebrajskim Studiu Dramatycznym, a następnie w Studiu Baletowym, które prowadził z tancerką Nadieżdą Muraszową. Współpracował z teatrem dramatycznym i był m.in. autorem układu tańców do Dziadów w inscenizacji Leona Schillera (1933). Z Tamarą Lisiecką, przyszłą żoną, występował w duecie m.in. w Niemczech, Francji (Casino de Paris), Austrii i Holandii. Pod koniec lat 30. występował w lokalach rozrywkowych w Warszawie. 

W czasie II wojny światowej i okupacji niemieckiej mieszkał początkowo w Warszawie, pracował jako kelner w restauracjach, występował w jawnym teatrze rewiowym Niebieski Motyl, a od listopada 1943 w ukraińskim rewiowym Teatrze Małych Form we Lwowie. W marcu 1944 został aresztowany i wywieziony na roboty przymusowe do Drezna. 

Po wojnie zamieszkał w Białymstoku. Współpracował z Teatrem Miejskim (od 1949 Teatr im. Węgierki), gdzie był autorem choreografii, m.in. do: Nitouche (1946), Klubu kawalerów (1950), Uczonych białogłów (1954), do operetki Arszyn mał Ałan (1955), Wesołych kumoszek z Windsoru (1957). Choreografię do Arszyn mał Ałan, pod zmienionym tytułem Dziewczęta w zasłonach opracował w 1956 w Teatrze im. Fredry w Gnieźnie i Teatrze Polskim w Bielsku-Cieszynie (tu pod tytułem Wschodnie zaloty), w 1959 w Teatrze im. Jaracza w Olsztynie (pod tytułem Dziewczęta w zasłonach), w Bielsku-Cieszynie opracował też choreografię do Kocham, kocham (1959). W 1945 założył w Białymstoku Prywatne Studium Choreograficzno-Baletowe (od 1950 Ognisko Kultury Choreograficznej, a później Państwowe Ognisko Baletowe), wychował kilka pokoleń tancerzy, nauczycieli i instruktorów tańca; przygotował choreografię do przedstawień baletowych uczniów Ogniska, m.in. do: Nocy Walpurgi, Tańców połowieckich, Walca kwiatów. Współpracował z Zespołem Pieśni i Tańca „Podlasie” oraz prowadził zespół tańca „Kurpie Zielone”. W 1966 obchodził jubileusz 35-Iecia działalności artystycznej, podczas którego po raz ostatni wystąpił na scenie, w duecie z żoną, tańcząc do utworu Claire de lune. W 1975 przeszedł na emeryturę. 

Bibliografia

Almanach 1987/88; Limanowski: Duchowość; Gaz. Współcz. 1988 nr 103, 1999 nr 235 (il.); Hernik Spalińska: Repertuar, Akta (fot.), ZASP; Almanach 1944–59; Inf. syna, Piotra Januszkowskiego. 

Ikonografia

Fot. – Bibl. Nar.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.